kateban.com kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/5408 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/5378 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/5357 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/5213 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/5161 fa چکیده: در شماری از متون قدیمی و جدید ادعا شده است که نخستین ساختمان حرم مطهر امام علی (ع)، گنبدی بود که به دستور هارون الرشید خلیفه عباسی روی قبر ایشان ساخته شد. در این مقاله ضمن ارائه پیشینه‌ای از این نگاشته‌ها، ادعای فوق با رویکرد انتقادی بررسی شده است و نشان می‌دهد که چنین روایتی اصالت و اعتبار تاریخی ندارد. افزون بر این از شواهد تاریخی کهن برمی‌آید که نخستین ساختمان حرم علوی، حدود یکصد سال پس از هارون، به دست داعیان علوی زیدی طبرستان ساخته شده است. کلیدواژه‌ها: نجف؛ امام علی (ع)؛ آستان علوی؛ هارون الرشید؛ تاریخ معماری ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4981 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4977 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4970 fa چکیده: زیارتگاه ائمه بقیع که قبور مطهّر چهار تن از امامان معصوم شیعه (شامل امام حسن مجتبی، امام زین‌العابدین، امام محمد باقر و امام جعفر صادق، علیهم السلام) را دربردارد، از مهم‌ترین مقاصد زیارتی عموم مسلمانان در مدینه منوره به شمار می‌آید. تا کمتر از یکصد سال پیش، روی این قبور ساختمان و گنبد بزرگی وجود داشته که از بناهای معماری شاخص در مدینه بوده است. در این نوشتار، با استناد به منابع تاریخی و جغرافیایی اصیل و دست اول، تاریخچه اجمالی گنبد ائمه بقیع، شامل تعیین زمان ساخت و تحولات و بازسازی‌های آن در دوره‌های بعدی، بررسی شده است. نتایج این این پژوهش نشان می‌دهد قبور ائمه بقیع تا قرن پنجم هجری فاقد ساختمان بوده و نخستین گنبد روی این قبور، در اواخر این قرن، به دستور مجدالملک براوستانی قمی (د 492ق) وزیر برکیارق سلجوقی ساخته شده است. مهم‌ترین تحولات معماری این بنا در دوره‌های بعدی نیز تخریب اول و دوم آن به دست وهابی‌ها و بازسازی آن در دوره عثمانی پس از تخریب اول بوده است. کلیدواژه‌ها: قبرستان بقیع، گنبد ائمه بقیع، مدینه منوره، حرمین شریفین، زیارتگاه‌های اسلامی، تاریخ معماری ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4949 fa چکیده: داستان مُرّة بن قیس روایت معجزه‌ای از امام علی (ع) است که آن حضرت از درون قبر، دشمن خود را، که قصد جسارت به ایشان داشت، به هلاکت رساند. این داستان در چند سده متأخّر، در متون فارسی و میراث شیعی بازتاب نسبتاً گسترده‌ای داشته و گاه در اشعار شاعران نیز به آن اشاره شده است. با این حال در منابع تاریخی معتبر و کهن، از شخصی به نام مرّة بن قیس یاد نشده و حادثه‌ای مشابه داستان وی گزارش نشده است. این نوشتار با تحلیل عناصر تاریخی موجود در برخی از تحریرهای این داستان، نشان داده است که اصل داستان مرّة بن قیس از ریشه و بن‌مایه تاریخی برخوردار است و می‌تواند بازتابی از غارات و حملات طوایف و قبایل عرب، همچون قرامطه و بنی‌خفاجه، به کوفه و نجف در سده چهارم هجری باشد. واژگان کلیدی: نجف؛ امام علی (ع)؛ مرّة بن قیس؛ تاریخ اسلام؛ ادبیات شیعه ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4919 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4913 fa چکیده: دو شهر مکه و مدینه به علت تقدّس و اهمیت معنوی آنان نزد مسلمانان، موضوع نگارش تواریخ محلی متعدّدی در طول دوران اسلامی بوده‌اند. در میان نگاشته‌های فراوان موجود در این زمینه، تواریخ محلّی مهمی به قلم عالمان و نویسندگانی مغربی الاصل نگاشته شده است. در نوشتار پیش‌رو، در آغاز سیری اجمالی از تاریخ‌نگاری محلی مکه و مدینه به دست داده شده و در ادامه، تواریخ محلی نگاشته شده به قلم علمای مغربی الاصل معرفی تفصیلی شده است. این بررسی، نقش و جایگاه دانشوران حوزه مغرب اسلامی را در خلق تواریخ محلی مهم و تأثیرگذاری برای مکه و مدینه، و به طور خاص کتاب‌های العِقد الثمینِ فاسی، به عنوان مهم‌ترین متن تراجم‌نگارانه برای مکه، و شِفاء الغَرامِ فاسی، به عنوان اثر خِطط‌نگارانه مهمی برای مکه، و کتاب نصیحة المشاورِ ابن فرحون، به عنوان متن تراجم‌نگارانه ارزشمندی برای مدینه، نشان می‌دهد. کلیدواژه‌ها: تواریخ محلی، تاریخ‌نگاری اسلامی، مغرب اسلامی، مکه، مدینه، حرمین شریفین، عربستان سعودی ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4831 fa چکیده: بحر الفوائد متن فارسی کهنی است که نویسنده ناشناخته‌اش، آن را به شیوه دائرةالمعارف موجزی از علوم دینی و معارف زمانه خود نگاشته است. در متن و نسخه‌های خطی کتاب، هیچ نشانی از نام نویسنده آن دیده نمی‌شود و پژوهشگران قبلی از جمله مصحّح آن مرحوم محمدتقی دانش‌پژوه نیز موفق به شناسایی وی نشده‌اند. نویسنده مقاله پیش‌رو، با ردگیری سرنخ‌هایی که متن کتاب در راستای شناسایی ماهیت مؤلف آن به دست می‌دهد، همچون مذهب و باورهای دینی مؤلف و تألیف کتاب در نیمه سده ششم هجری در سرزمین شام، و با بهره‌گیری از دیگر شواهد درون متنی و برون متنی، به گمانه‌زنی درباره ماهیت مؤلف بحر الفوائد پرداخته و یکی از فقهای شافعی ساکن شام به نام قطب‌الدین نیشابوری (505-578ق) را به عنوان مؤلف احتمالی آن پیشنهاد داده است. کلیدواژه‌ها: متون فارسی؛ متون کهن؛ بحر الفوائد؛ قطب‌الدین نیشابوری؛ شام؛ احمدیَلیان ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4826 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4823 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4820 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4812 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4808 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4778 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4760 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4759 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4693 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4692 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4655 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4653 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4620 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4602 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4477 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4473 fa چکیده: مشاهد مقدّس امام علی (ع) و امام حسین (ع) و دیگر امامان مدفون در عراق، با ساخت بناهای بزرگ بر آنها در سده سوم و چهارم هجری، رفته‌رفته مورد توجه و اهتمام روزافزون عموم مسلمانان قرار گرفت. در آن دوره، شهرهای بغداد و کوفه، دو مبدأ بسیار مهم برای سفرهای حج بود و بسیاری از کاروان‌هایی که از سرزمین‌های شرقی اسلامی همچون ایران، خراسان و آسیای میانه راهی سفر حج می‌شدند، در مسیر خود از خاک عراق می‌گذشتند و گاه در مسیر، دو حرم مطهر امام علی (ع) و امام حسین (ع) را نیز زیارت می‌کردند. پژوهش حاضر، بر آن است تا به شیوه توصیفی و با استقصای حداکثری شواهد و مدارک تاریخی شامل متون و منابع مکتوب (همچون راهنمانگاری‌ها و سفرنامه‌های حج) و اسناد تصویری کهن (نظیر طومارهای گواهی‌نامه حج و طومارهای زیارتی شیعی)، نشان دهد که زیارت عتبات عالیات، به تدریج با سفرهای حج مسلمانانِ شماری از سرزمین‌های اسلامی ارتباط یافته است و بسیاری از کاروان‌های حج که در مسیر خود از عراق عبور می‌کردند، به عنوان بخشی از آداب معنوی سفر حج، به زیارت مشاهد ائمه (ع) در عراق، به ‌ویژه دو آستان مقدس علوی و حسینی، تقید داشته‌اند. کلیدواژه‌ها: سفرهای حج، زیارت، عتبات عالیات، آستان امام علی (ع)، آستان امام حسین (ع)، عراق. ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4458 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4418 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4356 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4333 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4332 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4279 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4217 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4171 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4159 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/4091 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3972 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3961 fa چکیده: کتاب المستوفی فی النحو اثری است در علم نحو که به تصحیح محمد بدوی المختون، در سال 1407ق / 1987م در قاهره منتشر شده است. با این حال، مصحّح کتاب شناخت دقیقی از مؤلف آن و شخصیت تاریخی وی نداشته است. از این‌رو نویسنده این مقاله تلاش کرده است تا خطاهای مصحّح کتاب و نویسندگان قبلی را در ضبط نام و نسب مؤلف المستوفی فی النحو برطرف سازد و بیشترین آگاهی‌های تاریخی موجود درباره وی و نیز شواهد تشیّعش را از منابع تاریخی گردآوری کند. ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3958 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3934 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3913 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3906 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3888 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3883 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3859 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3849 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3806 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3790 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3779 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3719 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3707 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3646 fa {پررنگ}چکیده{/پررنگ}: طائف شهری است در شرق مکه مکرمه در عربستان که در سال هشتم هجری به دست رسول خدا (ص) فتح شد. در طائف مسجد و زیارتگاه عبدالله بن عبّاس، از صحابه برجسته پیامبر، و زیارتگاه‌ها و اماکنی منسوب به آن حضرت وجود داشته که وجود این آثار، باعث شده است که شماری از نویسندگان مسلمان در دوره‌های مختلف، به نگارش رساله‌ها و تألیفاتی درباره طائف و فضایل و اماکن متبرکه آن اقدام کنند. در این مقاله، تلاش شده تا ضمن ارائه کتاب‌شناسی جامعی از آثار تألیف شده درباره این شهر، ویژگی‌های کلی و اهمیت آنها به طور اجمالی بیان گردد. {پررنگ}واژگان کلیدی:{/پررنگ} طائف، کتاب‌شناسی، تاریخ‌های محلی، حجاز، عربستان سعودی، ابن عبّاس ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3602 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3591 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3589 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3566 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3553 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3534 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3530 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3529 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3516 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3506 fa ابن شهرآشوب در مناقب خود، بخشی از قصیده‌ای از «ابن مقلّد شیزری یا شرف‌الدوله» و بخشی از قصیده دیگری از «شرف‌الدوله» را در مدح اهل بیت (ع) نقل کرده است که مؤلفین شیعه در سراینده قصیده اول با یکدیگر اختلاف داشته و آن را به شخصیت‌های متعددی از جمله اسامة بن منقذ، جدّ وی سدیدالملک علی بن مقلّد، شرف‌الدوله اسماعیل پسر عموی اسامه، و امیر شرف‌الدوله شیرویه دیلمی نسبت داده‌اند. نگارنده این سطور در این مقاله، انتساب این قصیده به هر یک از شخصیت‌های فوق را رد کرده و سراینده واقعی آن را شناسانیده است. ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3503 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3490 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3467 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3422 fa چکیده: مسیر جغرافیایی کاروان اسرای اهل بیت (ع) از کوفه تا شام، از موضوعات تاریخی مرتبط با مسئله اربعین حسینی است که درباره آن، میان پژوهشگران اختلاف نظر وجود دارد و هر یک از آنان، یکی از سه مسیر مستقیم (از طریق بادیه شام)، میانی (به موازات رود فرات) و سلطانی را به عنوان مسیرِ کاروان اسرا برگزیده‌اند. در این نوشتار با اشاره به وجود زیارتگاه‌های متعددی منسوب به سر امام حسین (ع) و دیگر شخصیت‌های اهل بیت (ع)، که در سده ششم هجری در شهرهای واقع در طول مسیر سلطانی وجود داشته، نتیجه گرفته شده که این مسیر، در سده‌های اولیه هجری، به عنوان مسیر احتمالی کاروان اسرای اهل بیت (ع) مشهور بوده است. ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3417 fa چکیده: در این نوشتار، دو لوح آهنی با کتیبه‌های خط کوفی، متعلق به درهای آستان حضرت عبدالعظیم و برج طغرل معرفی شده است. از بانیان این دو کتیبه، به عنوان عبدالصمد بن فخراور و عبدالوهّاب بن فخراور قزوینی یاد شده و نویسنده مقاله تلاش کرده است میان این دو ارتباط برقرار کند. کلیدواژه: کتیبه، خط کوفی، مقبره، معماری اسلامی، شهرری، آستان حضرت عبدالعظیم، برج طغرل ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3416 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3348 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3332 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3327 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3298 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3276 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3251 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3245 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3212 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3176 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3151 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3131 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3097 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3012 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/3010 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2984 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2960 fa کتاب «الطالع السعید» تألیف کمال‌الدین ادفوی از مهم ترین منابعی است که آگاهی‌های تاریخی ارزشمندی درباره تشیع و برخی اعلام شیعه در منطقه صعید مصر، به ویژه در سده هفتم هجری به دست می‌دهد. نویسنده در نوشتار حاضر، پس از معرفی مختصر کتاب مذکور و مؤلف آن، شواهد و نشانه‌هایی از حضور و انتشار تشیع در این منطقه در سده‌های میانی ارائه می‌نماید. ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2955 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2944 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2927 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2904 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2855 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2852 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2841 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2833 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2829 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2822 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2819 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2809 fa ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2805 fa از میان مشایخِ نخستین طریقت صفویه، دو تن از خویشان شیخ صفی‌الدین در سرزمین شام درگذشته و به خاک سپرده شده‌اند. این دو تن عبارت‌اند از برادر وی صلاح‌الدین رشید، و نوه وی خواجه علی سیاه‌پوش؛ که در این نوشتار، به بررسی موقعیت مزاراتِ‌شان می‌پردازیم. ]]> kateban.com https://ganjineh.kateban.com/post/2788 fa ]]> kateban.com