درآمد
روند انتقال آثار هنری موجود در بناهای معماری ایران و دیگر کشورهای اسلامی و شرقی، پیشینه‌ای طولانی داشته و حتی در دوره اخیر، افزایش آگاهی جوامع این کشورها نسبت به لزوم حفاظت و نگهداری از این آثار، مانع از سرقت و انتقال آنها به کشورهای غربی نشده است. در ایران، بناهای آیینی و یادمانی نظیر مساجد، آرامگاه‌ها و امامزاده‌ها نیز هیچ گاه از سرقت نفایس موجود در آنها در امان نبوده و بسیاری از این نفایس، همواره زینت‌بخش شماری از گالری‌ها و موزه‌های هنری در غرب بوده است.
در یک دهه اخیر، با توجه به راه‌اندازی پایگاه‌های اینترنتی بسیاری از مجموعه‌های فوق و گسترش روند دیجیتال‌سازی، امکان رؤیت آنلاین تصاویر بسیاری از آثار هنری موجود در آنها فراهم شده است. اگرچه برخی از این آثار پیش از این در پژوهش‌های دیگری معرفی شده، اما انتشار اینترنتی تصاویر رنگی و گاه با کیفیت بالای شماری از این آثار، بهانه‌ای به دست ما داده است تا از این پس در قالب یادداشت‌های کوتاهی، به معرفی دوباره شماری از این گونه آثار، البته با تأکید بر اشیای متعلق به بناهای آیینی (نظیر مساجد، مقابر و مزارات) بپردازیم.
کتیبه برج طغرل
از بنای آرامگاهی عظیم موسوم به برج طغرل (به اعتقاد ما مقبره ابراهیم خواص)، واقع در شهرری، لوح آهنی کهنی از سده ششم هجری با کتیبه‌ای عربی به خط کوفی باقی مانده است. این کتیبه را نخستین بار هرتسفلد معرفی و بازخوانی کرده و سپس در شماری از مطالعات مربوط به برج طغرل و شهرری، به آن استناد شده است. این لوح آهنی در آغاز در مجموعه شخصی هرتسفلد نگهداری می‌شده، اما امروزه به شماره 1.167 / 1965 در موزه هنر دانشگاه میشیگان نگهداری می‌شود.
لوح آهنی یاد شده به شکل مستطیلی به طول 80 و عرض 13 سانتی‌متر است و در کتیبه آن، نام بانی به عنوان «عبدالوهاب بن فخرآور قزوینی» و تاریخ آن نیز آخر ماه رجب سال 534ق بیان شده است. متن دقیق کتیبه به شرح زیر است: «عمل عبدالوهاب القزوینی بن فخرآور فی سلخ رجب سنة اربع وثلثین وخمس مائة». لازم به تأکید است که این تاریخ لزوماً تاریخ بنای برج طغرل نیست و این ساختمان باشکوه به احتمال زیاد پیش از این تاریخ بنا شده است.
روند انتقال آثار هنری موجود در بناهای معماری ایران و دیگر کشورهای اسلامی و شرقی، پیشینه‌ای طولانی داشته و حتی در دوره اخیر، افزایش آگاهی جوامع این کشورها نسبت به لزوم حفاظت و نگهداری از این آثار، مانع از سرقت و انتقال آنها به کشورهای غربی نشده است. در ایران، بناهای آیینی و یادمانی نظیر مساجد، آرامگاه‌ها و امامزاده‌ها نیز هیچ گاه از سرقت نفایس موجود در آنها در امان نبوده و بسیاری از این نفایس، همواره زینت‌بخش شماری از گالری‌ها و موزه‌های هنری در غرب بوده است.
در یک دهه اخیر، با توجه به راه‌اندازی پایگاه‌های اینترنتی بسیاری از مجموعه‌های فوق و گسترش روند دیجیتال‌سازی، امکان رؤیت آنلاین تصاویر بسیاری از آثار هنری موجود در آنها فراهم شده است. اگرچه برخی از این آثار پیش از این در پژوهش‌های دیگری معرفی شده، اما انتشار اینترنتی تصاویر رنگی و گاه با کیفیت بالای شماری از این آثار، بهانه‌ای به دست ما داده است تا از این پس در قالب یادداشت‌های کوتاهی، به معرفی دوباره شماری از این گونه آثار، البته با تأکید بر اشیای متعلق به بناهای آیینی (نظیر مساجد، مقابر و مزارات) بپردازیم.
کتیبه برج طغرل
از بنای آرامگاهی عظیم موسوم به برج طغرل (به اعتقاد ما مقبره ابراهیم خواص)، واقع در شهرری، لوح آهنی کهنی از سده ششم هجری با کتیبه‌ای عربی به خط کوفی باقی مانده است. این کتیبه را نخستین بار هرتسفلد معرفی و بازخوانی کرده و سپس در شماری از مطالعات مربوط به برج طغرل و شهرری، به آن استناد شده است. این لوح آهنی در آغاز در مجموعه شخصی هرتسفلد نگهداری می‌شده، اما امروزه به شماره 1.167 / 1965 در موزه هنر دانشگاه میشیگان نگهداری می‌شود.
لوح آهنی یاد شده به شکل مستطیلی به طول 80 و عرض 13 سانتی‌متر است و در کتیبه آن، نام بانی به عنوان «عبدالوهاب بن فخرآور قزوینی» و تاریخ آن نیز آخر ماه رجب سال 534ق بیان شده است. متن دقیق کتیبه به شرح زیر است: «عمل عبدالوهاب القزوینی بن فخرآور فی سلخ رجب سنة اربع وثلثین وخمس مائة». لازم به تأکید است که این تاریخ لزوماً تاریخ بنای برج طغرل نیست و این ساختمان باشکوه به احتمال زیاد پیش از این تاریخ بنا شده است.
جمعه ۱۸ دي ۱۳۹۴ ساعت ۸:۵۵
