ابوالفتح عبدوس بن عبدالله بن محمد بن عبدالله بن عبدوس رودباری همدانی (395-490ق) ـ منسوب به محله رودبار همدان ـ رئیس همدان در زمان خود و از محدّثان برجسته این شهر در سده پنجم هجری بوده است. احتمالاً نخستین و مفصل‌ترین شرح حال برای وی را شیرویه دیلمی (درگذشته 509ق) در کتاب مفقود خود طبقات اهل همدان (تاریخ همدان) به دست داده است که هر یک از ذهبی، ابن نجار، ابن حجر عسقلانی و یاقوت حموی، پاره‌هایی از این شرح حال را نقل کرده‌اند.
در منابع موجود، به تألیف یا تألیفاتی برای عبدوس اشاره نشده است؛ اما مرحوم محقق طباطبائی در کتاب ارزشمند خود اهل البیت (ع) فی المکتبة العربیة (ص376)، با استناد به اِسناد روایتی در مقتل الحسینِ (ع) خطیب خوارزمی (ص59-60) که در آن، از اثری به نام الفوز بالمطالب فی فضائل علی بن ابی‌طالب برای عبدوس بن عبدالله نقل قول شده، از این اثر به عنوان یکی از تألیفات علمای عامه در مناقب امیر مؤمنان علی (ع) یاد کرده است.
خوارزمی در همین کتاب، روایت‌های متعدد دیگری نیز نقل کرده است که در اِسناد روایی آنها نام عبدوس بن عبدالله همدانی به چشم می‌خورد. خوارزمی همه این روایات را به واسطه ابومنصور شهردار بن شیرویه دیلمی (483-558ق) به نقل از عبدوس، روایت کرده و از عبدوس به صورت‌های مختلفی همچون محیی‌السنّة ابوالفتح عبدوس بن عبدالله همدانی، عبدوس بن عبدالله، ابوالفتح همدانی، ابوالفتح، محیی السنّة و سایر تعابیر مشابه یاد کرده است.
خوارزمی همچنین در کتاب مناقب خود، که در مناقب امیر مؤمنان (ع) نگاشته است، روایات متعدد دیگری را نیز به واسطه شهردار دیلمی و او از عبدوس همدانی نقل کرده است که برخی از آنها عیناً در کتاب مقتل الحسین وی وجود دارد. از این‌رو به‌نظر می‌رسد همه روایاتي كه خوارزمی در این دو کتاب با همین اِسناد نقل کرده، متعلق به کتاب مفقود الفوز بالمطالب اثر عبدوس همدانی باشد؛ چراکه تقریباً محتوای همه این روایات درباره فضائل و مناقب امام علی و حضرت فاطمه زهرا و حسنین (ع) است.
با این پیش‌فرض، نگارنده این سطور با مرور اجمالی دو کتاب مناقب و مقتل الحسین خوارزمی، 42 روایت از کتاب نخست و 23 روایت از کتاب دوم را به عنوان بازیافته‌های کتاب عبدوس همدانی، از نسخه‌های pdf مطابق چاپی این دو کتاب (المناقب، تصحیح مالک محمودی، چاپ قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1425ق؛ مقتل الحسین (ع)، تصحیح مرحوم سماوی، چاپ قم، دار انوار الهدی، 1418ق) استخراج و در فایل مستقلی، با مقدمه مختصری به زبان عربی، جمع کرده است.
در منابع موجود، به تألیف یا تألیفاتی برای عبدوس اشاره نشده است؛ اما مرحوم محقق طباطبائی در کتاب ارزشمند خود اهل البیت (ع) فی المکتبة العربیة (ص376)، با استناد به اِسناد روایتی در مقتل الحسینِ (ع) خطیب خوارزمی (ص59-60) که در آن، از اثری به نام الفوز بالمطالب فی فضائل علی بن ابی‌طالب برای عبدوس بن عبدالله نقل قول شده، از این اثر به عنوان یکی از تألیفات علمای عامه در مناقب امیر مؤمنان علی (ع) یاد کرده است.
خوارزمی در همین کتاب، روایت‌های متعدد دیگری نیز نقل کرده است که در اِسناد روایی آنها نام عبدوس بن عبدالله همدانی به چشم می‌خورد. خوارزمی همه این روایات را به واسطه ابومنصور شهردار بن شیرویه دیلمی (483-558ق) به نقل از عبدوس، روایت کرده و از عبدوس به صورت‌های مختلفی همچون محیی‌السنّة ابوالفتح عبدوس بن عبدالله همدانی، عبدوس بن عبدالله، ابوالفتح همدانی، ابوالفتح، محیی السنّة و سایر تعابیر مشابه یاد کرده است.
خوارزمی همچنین در کتاب مناقب خود، که در مناقب امیر مؤمنان (ع) نگاشته است، روایات متعدد دیگری را نیز به واسطه شهردار دیلمی و او از عبدوس همدانی نقل کرده است که برخی از آنها عیناً در کتاب مقتل الحسین وی وجود دارد. از این‌رو به‌نظر می‌رسد همه روایاتي كه خوارزمی در این دو کتاب با همین اِسناد نقل کرده، متعلق به کتاب مفقود الفوز بالمطالب اثر عبدوس همدانی باشد؛ چراکه تقریباً محتوای همه این روایات درباره فضائل و مناقب امام علی و حضرت فاطمه زهرا و حسنین (ع) است.
با این پیش‌فرض، نگارنده این سطور با مرور اجمالی دو کتاب مناقب و مقتل الحسین خوارزمی، 42 روایت از کتاب نخست و 23 روایت از کتاب دوم را به عنوان بازیافته‌های کتاب عبدوس همدانی، از نسخه‌های pdf مطابق چاپی این دو کتاب (المناقب، تصحیح مالک محمودی، چاپ قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1425ق؛ مقتل الحسین (ع)، تصحیح مرحوم سماوی، چاپ قم، دار انوار الهدی، 1418ق) استخراج و در فایل مستقلی، با مقدمه مختصری به زبان عربی، جمع کرده است.
دریافت فایل از اینجا
سه شنبه ۴ شهريور ۱۳۹۹ ساعت ۱۲:۳۵
