امروزه در شهر گرگان مسجد و قدمگاهی منسوب به امام حسن عسکری (ع) وجود دارد که در باور مردم، محل حضور امام حسن عسکری (ع) در این شهر به شمار می‌آید. مبنای این باور، خبری است که برخی علمای شیعه در سده ششم، از جمله ابن حمزه طوسی (درگذشته ۵۶۰ق) در الثاقب فی المناقب (ص۲۱۴-۲۱۶) و قطب‌الدین راوندی (درگذشته ۵۷۳ق) در الخرائج والجرائح (ج۱، ص۴۲۴-۴۲۶) نقل کرده‌اند.
مفاد این خبر به طور خلاصه آن است که شخصی به نام «جعفر بن شریف جرجانی» ـ از شیعیان جرجان ـ در سفر حج خود به سامرا نزد امام عسکری (ع) رفت و مبلغی را که شیعیان این شهر به امانت به وی سپرده بودند، به دست امام رسانید. امام نیز تاریخ بازگشت وی به جرجان را تعیین و آن را سوم ربیع‌الثانی همان سال پیش‌بینی کرد و به او وعده داد که خود ایشان نیز در همان روز به جرجان وارد خواهد شد. در تاریخ تعیین شده، امام به طیّ‌الارض به جرجان رفت و نزد شیعیان خود حضور یافت.
صرف نظر از ضعیف و بی‌اعتبار بودن این خبر از منظر رجالی (به علت مجهول و ناشناخته بودن راوی و عدم نقل آن در منابع کهن و دست اول شیعه)، که اصل خبر را محل شک و تردید قرار می‌دهد (و جناب آقای دکتر حسین حسینیان مقدّم در یادداشتی با عنوان «مستند خبر حضور امام عسکری (ع) در گرگان» به اعتبارسنجی آن پرداخته است)، اما نکته دیگری که حضور امام (ع) را در گرگان با تردید جدّی موجه می‌سازد آن است که بر اساس خبر فوق، امام عسکری (ع) به شهر «جُرجان» وارد شد که منطبق بر شهر «گنبد کاووس» کنونی است؛ نه شهر گرگان امروزی که در گذشته به نام «استرآباد» شهرت داشته است.
از این‌رو به نظر می‌رسد مسجد و قدمگاه امام حسن عسکری (ع) در شهر گرگان، صرفاً یادمانی است که در دوره‌های متأخر، پس از ویرانه و متروکه شدن جُرجان تاریخی (گنبد گاووس کنونی)، و با توّهم بر انطباق گرگان کنونی بر جرجان کهن به وجود آمده است و از این‌رو نمی‌توان برای آن اعتبار تاریخی قائل شد.
مفاد این خبر به طور خلاصه آن است که شخصی به نام «جعفر بن شریف جرجانی» ـ از شیعیان جرجان ـ در سفر حج خود به سامرا نزد امام عسکری (ع) رفت و مبلغی را که شیعیان این شهر به امانت به وی سپرده بودند، به دست امام رسانید. امام نیز تاریخ بازگشت وی به جرجان را تعیین و آن را سوم ربیع‌الثانی همان سال پیش‌بینی کرد و به او وعده داد که خود ایشان نیز در همان روز به جرجان وارد خواهد شد. در تاریخ تعیین شده، امام به طیّ‌الارض به جرجان رفت و نزد شیعیان خود حضور یافت.
صرف نظر از ضعیف و بی‌اعتبار بودن این خبر از منظر رجالی (به علت مجهول و ناشناخته بودن راوی و عدم نقل آن در منابع کهن و دست اول شیعه)، که اصل خبر را محل شک و تردید قرار می‌دهد (و جناب آقای دکتر حسین حسینیان مقدّم در یادداشتی با عنوان «مستند خبر حضور امام عسکری (ع) در گرگان» به اعتبارسنجی آن پرداخته است)، اما نکته دیگری که حضور امام (ع) را در گرگان با تردید جدّی موجه می‌سازد آن است که بر اساس خبر فوق، امام عسکری (ع) به شهر «جُرجان» وارد شد که منطبق بر شهر «گنبد کاووس» کنونی است؛ نه شهر گرگان امروزی که در گذشته به نام «استرآباد» شهرت داشته است.
از این‌رو به نظر می‌رسد مسجد و قدمگاه امام حسن عسکری (ع) در شهر گرگان، صرفاً یادمانی است که در دوره‌های متأخر، پس از ویرانه و متروکه شدن جُرجان تاریخی (گنبد گاووس کنونی)، و با توّهم بر انطباق گرگان کنونی بر جرجان کهن به وجود آمده است و از این‌رو نمی‌توان برای آن اعتبار تاریخی قائل شد.
چهارشنبه ۶ دي ۱۳۹۶ ساعت ۹:۰۶
نمایش ایمیل به مخاطبین
نمایش نظر در سایت
۲) از انتشار نظراتی که فاقد محتوا بوده و صرفا انعکاس واکنشهای احساسی باشد جلوگیری خواهد شد .
۳) لطفا جهت بوجود نیامدن مسائل حقوقی از نوشتن نام مسئولین و شخصیت ها تحت هر شرایطی خودداری نمائید .
۴) لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید .
بعدها محدثین دیگر از جمله علامه مجلسی در بحار الانوار, فخر الدین اردبیلی در "کشف الغمه فی معرفه الائمه " ,شیخ عباس قمی در منتهی الامال , محمد شریف رازی در کرامات الصالحین و . . .
پاسخ:
در متن یادداشت اشاره شد که در منابع کهن، از ورود امام (ع) به «جرجان» سخن به میان آمده، نه گرگان (استرآباد)!
کاربر گرامی، سبک تفکر حضرتعالی آدمی را انگشت به دهان می‌کند. می‌فرمائید «دلیل قاطع بر عدم حضور بیاوریم؟» حقیقتاً مفروض حضرتعالی این است که واقعه و اتفاقی (بر فرض شهرت میان عوام) رخ داده و اکنون باید نهایت تلاش را بر نفی آن کنیم؟
این چگونه تاریخ منقّهی از زیست دینی ارائه می‌دهد وقتی آلوده انواع وقایع تحریف‌شده است و رویکرد نفی با فرض وجود هر نوع تحریفی را پیش می‌کشد؟
جالب است جلوتر راجع به توقف بر امری که امکان نفی و اثبات در آن نیست، سخن می‌گویید.
رویکرد آراستن تاریخ دینی به هر واقعه معتبر و غیر معتبری، تنها به تصویر دین در اذهان عمومی ضربه می‌زند و به راستی در بلندمدت آسیب‌های آن بسی بیشتر از فواید آن خواهد بود.
همچنین اگر بر رخداد حوادث تاریخی، به گفته شما، تردید وارد باشد پس نبایستی حکم داد و لازم است توقف کرد. اما چرا اذهان عمومی را به حال خود رها کرد تا در یقینی پوچالی آن واقعه مبهم را مقدس شمارند؟ آیا نباید آگاهشان کرد که چه بسا اساساً خبری در آن محل نیست؟
جدای از اینکه استدلالات نویسنده محترم از منظر هر عقل سلیمی قابل تأمل و ظاهرالصلاح هستند.
استدلال ارائه شده در تمایز بین جرجان و گرگان امروزی کفایت در اثبات عدم حضور امام علیه السلام در گرگان یا نقطه ای دیگر غیر از آن دو نقطه نمیکند. دلیل قاطع و کافی بر عدم حضور آن بزرگوار مورد نیاز است. همچنین عدم ذکر حضور ایشان در منابع در دسترس نیز دلیل بر نفی و انکار این امر نمی شود نهایت مدرک دال بر اثبات آن موجود نیست پس بهتر است در آنچه به علم آن احاطه نداریم بدون دلیل قاطع نفی و اثبات نکنیم و اجازه دهیم آنچه بر ما مظنون و مشکوک است تا زمان رفع تردید و کشف قطعی، همانطور مظنون و مشکوک بماند و به محض استبعاد مبادرت به انکار و یا اثبات نکنیم.