ناصرالدین‌شاه قاجار در نخستین روزها (اول تا سوم) ماه ذیقعده سال 1313ق ـ یعنی حدود دو هفته پیش از ترور وی به دست میرزا رضا خان کرمانی (در روز جمعه 17 همین ماه) ـ فرمانی را صادر و به اجرا گذاشته است که گویا آخرین فرمان ناصرالدین‌شاه به شمار می‌آید. موضوع این فرمان، بخشش و حذف تمام مالیات و رسوم و عوارض صنف قصاب و خباز است و اصل آن به شماره 392 در کتابخانه ملی و مرکز اسناد جمهوری اسلامی نگهداری می‌شود.
ظاهراً برای نخستین بار، این فرمان را خانم حوریه سعیدی در وبلاگ خود «نشان آفتاب» در حلقه کاتبان معرفی و متن آن را بازخوانی کرده است (اینجا را بینید). سپس آقای محسن روستایی نیز مقاله‌ای درباره این فرمان نوشته و متن آن را بار دیگر بازخوانی کرده است. 1

برای آگاهی بیشتر بنگرید: روستایی، محسن، «آخرین فرمان ناصرالدین‌شاه قاجار (در حذف مالیات صنف قصاب و خباز)»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 121، خرداد 1387، صص 102-107.

اما در ارتباط با این فرمان، چیزی که از دید دو پژوهشگر یاد شده پنهان مانده، آن است که در گوشه سمت چپ ایوان جنوبی مسجد امام تهران، سنگ‌نوشته‌ای وجود دارد که روی آن، تحریر دیگری از همین فرمان، حجّاری شده است. این سنگ‌نوشته شامل 18 سطر به خط نستعلیق زیبا و از آثار «میرزا عمو» ـ حجّار و خوشنویس برجسته دوره قاجار ـ است. با توجه به وجود پاره‌ای تفاوت‌ها میان دو تحریر کاغذی و سنگی این فرمان، در اینجا به بازخوانی متن آن می‌پردازیم:
1- السلطان الذّوالقرنین ناصرالدّین شاه قاجار خلّد الله ملکه
2- آنکه چون خداوند متعال و قادر ذو الجلال اکلیل جلیل این سلطنت با میمنت بیزوال را زیب تارک مبارک فرموده و بخطاب مستطاب ((اعدلوا هو اقرب للتّقوی))
3- ابواب عدل و افضال را بر چهره آمال ما گشوده و بمدلول معجز شمول «لیس ثوابٌ عند الله اعظم من ثواب السلطان العادل» این ثواب کامل را در حقّ ما شامل نموده بمفاد الهام
4- بنیاد «قلب السلطان [بین] 2

افزوده از تحریر سندی فرمان.

اصبعی الرحمن» از تفضّلات صمدانی و اشعّه انوار رحمانی بر قرب روحانی و مباهات ما افزوده و بکلام معجز نظام «کلّکم راع و کلّکم مسئول
5- عن رعیّته» زمام نظام مهام انام بقبضه قدرت و کف کفایت ما موکول و ما را در کفالت امور شریعت و معیشت عموم رعیّت مسئول ساخته و پرتو رعایت و ترحّم بر اعالی و رعاع را بقلب ما انداخته
6- همّت والا نهمت ملوکانه بادای لوازم و مقتضیات این شکرانه معطوف و خاطر شرایع مظهر شاهانه بابقای تشکّر عبیدانه مصروف شد که در این سال میمون و این
7- عهد همایون ما از اعطای حضرت مالک الملوک سنین سلطنت قرین خلافت کُبری بسال پنجاه اتّصال یافته و کوکب فر و اقبال ذوالقرنینی باقطار عالم تافته،
8- لهذا بحکم «الشّکر اعظم من النّعمه» بر ذمت همّت خسروانه واجب شمردیم، درباره خاص و عام احسانی کامل و انعامی عام مشمول و مبذول فرمائیم، بملاحظة مضمون «علیکم
9- بالاحمرین» و چون نان و گوشت ماده تعیّش و رزق عموم خلق میباشد علی هذا بتصویب جناب مستطاب اجل اشرف میرزا علی اصغر خان صدر اعظم دولت علّیه ایران
10- که از رای رزین و حزم متین و عقل دوربین مرآت مکنون خاطر بیضا صبا و در ملّت‌پرستی و دولت‌خواهی مشکوة انوار غیب و مصباح حق‌نماست و از طیب طینت
11- و قدس فطرت مظهر حسن نیّت و صفات و سریر شخص اقدس همایون ماست، بموجب صدور این فرمان همایون از غرّه شهر ذی‌القعدة الحرام هذه السّنة یکهزار و سیصد و سیزده هجری،
12- پیچی ئیل ترکی، انجاحاً لمأموله، تمام مالیات صنفی و عوارض را معاف فرمودیم از قصّابخانه و خبّازخانه دارالخلافه طهران و حضرت عبدالعظیم با کل توابع دارالخلافه
13- مانند کن و شمرانات، همه کس مختار است که گوسفند و برّه و گاو و هر قسم حیوانات مأکول اللّحم و امثال آنها را بدون اینکه دیناری بهیچوجه و بهیچ عنوان مالیات بدهد
14- بشهر و هر کجا که خواهد داخل نماید و بفروشد بتمام اعضای مذبوح از کله و پاچه و پوست و هرچه در اوست، و کلاً بخود صاحب مذبوح متعلّق است که بمیل خود بهر جا
15- و بهر کس بخواهد بفروشد. و مقرّر میفرمائیم بعد ازین سلاطین اعزّ و تمکین که در ممالک محروسه تاجدار و فرمان‌گذار باشند در اجرای این فرمان مهر لمعان
16- همّت شاهانه مبذول دارند و در تثبیت و تنفیذ و امضای آن دقیقه[ای] را اهمال و معطّل نگذارند و این فرمان رفیع را بموقع انتشار در هر زمان گذارند و هر یک از مباشرین بر نقض
17- آن اندیشه کند یا غیر از مقصود ما قصدی یا بر خلاف امور مقرّره اقدام نماید البتّه بلعنت ربّ العالمین و خاتم النبیّین و ائمه طاهرین ـ صلوات الله علیهم اجمعین ـ
18- گرفتار خواهد شد و البتّه ازو بیزار باشند و ما هم از حقوقی که بر ایشان داریم نمیگذریم. اللّهم العنهم لعناً دائماً ابداً متّصلاً ما التّصل [کذا] اللیل والنهار. راقمه میرزا عمو.