گروه داعش در مدت کمتر از دو سالی که از شکل‌گیری آن می‌گذرد، بسیاری از مظاهر و مواریث تمدّنی در مناطق تحت تصرف خود را به بهانه‌های مختلف از بین برده است. در طول این مدت بسیاری از بهترین آثار هنری و معماری حوزه عراق و شام، از پیکره‌ها و حجّاری‌های باستانی و معابد پیش از اسلام گرفته تا نیایشگاه‌ها و زیارتگاه‌های فرق مختلف اسلامی و آرامگاه‌های بزرگان مسلمان، به دست نیروهای داعش تخریب و ویران شده است. البته بخشی از این آثار نیز که قابل انتقال بوده، به سرقت و فروش رفته و از سرنوشت آنها اطلاعی در دست نیست.
در این میان، میراث مسیحیان شرقی نیز، با پیشینه تاریخی کهنی که در این مناطق برخوردارند، از دست داعش در امان نمانده و از آغاز تصرف موصل به دست داعش، اخباری مبنی بر تخریب کلیساهای مسیحیان یا سرقت و از بین بردن نسخه‌های خطی آنان منتشر شده است. اما گویا در چند ماه اخیر موج تجاوز به دیرها و کلیساهای مسیحیان شدت گرفته و شماری از دیرهای قدیمی آنها به دست داعش تخریب شده است؛ که در اینجا تنها به چند مورد شاخص این تخریب‌ها اشاره می‌کنیم:
در کشور سوریه، دیر مار الیان (سنت ژولیان) حمصی (کشته در 284 میلادی) در شهر کوچک «قریتین» (در حدود 85 کیلومتری جنوب شرقی حمص)، دیر تاریخی کهنی متعلق به مسیحیان سریانی کاتولیک است که گروه داعش در 21 ماه اوت 2015 دست به تخریب آن زدند. نمای کنونی دیر اگرچه چندان قدیمی به نظر نمی‌رسد، اما ظاهراً قدمت اولیه آن از سده پنجم میلادی بوده و درون آن نیز یک تابوت سنگی از دوره روم، به عنوان مزاری منسوب به «مار الیان» وجود داشته است.

در کشور عراق، افزون بر برخی کلیساهای داخل شهر موصل، دیر مار بهنام شهید واقع در نزدیکی روستای مسیحی‌نشین «بغدیدا» و در فاصله حدود 30 کیلومتری جنوب شرقی موصل، دیر تاریخی دیگری است که مورد تجاوز گروه داعش قرار گرفته است. این دیر متعلق به مسیحیان سریانی کاتولیک بوده و در منابع اسلامی از آن به نام «دیر الجب» یاد شده است. 1

یاقوت در معجم البلدان (ج 3، ص 503) درباره دیر الجبّ گوید: «دیر فی شرقی الموصل بینها وبین اربل مشهور، یقصده الناس لأجل الصرع فیبرأ منه بذلک کثیر.»

در کنار دیر، گنبد و مقبره مار بهنام ـ از آثار معماری ارزشمند دوره آل زنگی ـ قرار داشت که درون آن نقوش و تزئینات سنگی زیبایی باقی مانده بود (گزارشی از این بنا را اینجا ببینید). اما گروه داعش در 19 مارس 2015، دست به تخریب ساختمان گنبد و مقبره مار بهنام در بیرون دیر زدند. همچنین تصاویر منتشر شده در اینترنت در ماه اوت 2015، نیروهای داعش را در حال تراشیدن نقوش و حجّاری‌های نمای بیرونی کلیسایِ دیر نشان می‌دهد.

اما آخرین جنایت داعش در این زمینه، تخریب کامل ساختمان دیر تاریخی و کهن «مار ایلیا» در بیرون شهر موصل از سمت جنوب غربی آن است. این دیر به راهبی به نام مار ایلیا (سنت الیاس) حیری منسوب است که گفته می‌شود در سده نخست هجری آن را ساخته و در منابع اسلامی از آن به نام «دیر سعید» یاد شده است. 2

یاقوت در معجم البلدان (ج 3، ص 515) درباره دیر سعید گوید: «بغربی الموصل قریب من دجلة حسن البناء واسع الفناء وحوله قلالی کثیرة للرهبان، ... وکانت عنده وقعة بین مونس الخادم وبین بنی حمدان، وفیها قُتل داود بن حمدان سنة 320، وهو منسوب الی سعید بن عبدالملک بن مروان وکان یتقلّد امارة الموصل فی ایام ابیه، ...، وقال الخالدی: هذا محال، والصحیح أن ثلاثة من رهبان النصاری اجتازوا بالموصل قبل الإسلام بأکثر من مائة سنة فاستطابوا ارضها فبنی کل واحد منهم دیراً نسب الیه، وهم: سعید وقِنّسرین ومیخائیل، وهذه الثلاثة معروفة، وکل واحد منها متقارب من الآخر.»

تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که این دیر به طور کامل از بین رفته است.