عبدالله بن حسین تستری معروف به ملا عبدالله شوشتری (درگذشته 1021ق)، از علمای برجسته دوره صفوی و معاصر شاه عباس کبیر (حکومت: 996-1038ق) است که مدرسه ملا عبدالله اصفهان در ضلع شمالی میدان نقش جهان را به جهت تدریس وی ساخته است. او شاگرد علمای بزرگی همچون مقدّس اردبیلی (درگذشته 993ق) و نعمةالله بن احمد بن خاتون عاملی بوده است و علمای برجسته‌ای همچون سید مصطفی حسینی تفرشی صاحب نقد الرجال و ملا محمدتقی مجلسی از شاگردان وی بوده‌اند. 1

ریاض العلماء، ج3، ص195-196.

ملا عبدالله شوشتری سفری به جبل عامل داشته و چندی در برخی از روستاهای این منطقه اقامت گزیده که به نظر می‌رسد این سفر، حتی از دید علمای دوره صفوی که شرح حال وی را نگاشته‌اند، همچون شیخ حرّ عاملی، میرزا عبدالله افندی و حتی شاگردش تفرشی پنهان مانده است؛ یا اینکه لااقل به این سفر اشاره نکرده‌اند. 2

نقد الرجال، ج3، ص99؛ امل الآمل، ج2، ص159-160؛ ریاض العلماء، همانجا.

اگرچه در اجازه‌ای که احمد بن نعمةالله بن خاتون عاملی به وی داده و علامه مجلسی متن آن را نقل کرده، آمده است که ملا عبدالله پس از سفر حج خود به روستای عیناثا در جبل عامل ـ زادگاه ابن خاتون عاملی ـ آمده و از وی درخواست اجازه کرده است. 3

بحار الانوار، ج106، ص88-89.

اما نکته مهم در ارتباط با سفر ملا عبدالله تستری به جبل عامل، وجود دو مجموعه رجالی است که به خط وی، در سال‌های 987-988ق در روستاهای این منطقه کتابت شده است و این هر دو مجموعه، در کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی نگهداری می‌شود.
مجموعه نخست، به شماره 6939، شامل فهرست شیخ طوسی (برگ 1پ ـ 51ر) و فهرست منتجب‌الدین رازی (برگ 51پ ـ 70پ) است که کتاب اول به خط نستعلیق و به قلم ملا عبدالله شوشتری، در روستای عیناثا در دهه سوم ماه ربیع الثانی سال 987ق کتابت شده است. 4

بنگرید: فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیةالله‌العظمی نجفی مرعشی، سید احمد حسینی، ج18، ص126.

کتاب دوم نیز بخش آغازین آن به خط نستعلیق و به قلم ملا عبدالله شوشتری، و بخش پایانی آن به خط نسخ و به قلم علی بن یونس کتابت شده و کاتب (علی بن یونس)، در پایان آن اشاره کرده است که این کتاب را از روی دست‌خط نعمةالله بن خاتون عاملی و ملا عبدالله شوشتری استنساخ کرده و ابن خاتون، در جبل عامل به ملا عبدالله شوشتری اجازه روایت داده است. 5

«نقله العبد النحیف الضعیف علی بن یونس من خط الشیخ الفاضل الکامل نعمة الله بن احمد بن خاتون برسم الشیخ الفاصل والحبر الفاضل الامجد الاوحد ملا عبدالله بن حسین التستری غفر عنه آمین. وقد أجاز لی وأنا عبد الله بن حسین الشوشتری الشیخ الجلیل نعمة الله بن خاتون المذکور جمیع ما صحّ له روایته فی جبل عاملة ...»

در ادامه نیز، یک بار دیگر فهرست منتجب‌الدین رازی، به خط نسخ، در دوم جمادی‌الاولی 1110ق استنساخ شده است.
مجموعه دوم، به شماره 13234، نسخه خطی نفیسی است که شامل چهار متن رجالی مهم شیعه است که همه آنها در سال 988 کتابت شده‌اند و به ترتیب عبارت‌اند از: رجال نجاشی، اختیار معرفة الرجال شیخ طوسی، رجال ابن غضائری و رجال شیخ طوسی (شامل اصحاب امام کاظم (ع) تا امام هادی (ع) ). محل کتابت همه رساله‌های این مجموعه روستای مشهور «جبع» (جباع کنونی)، زادگاه شهید ثانی و حسین بن عبدالصمد (پدر شیخ بهائی) است که در فهرست نسخ خطی کتابخانه، به اشتباه «حیع» خوانده و ضبط شده است. 6

بنگرید: فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه بزرگ حضرت آیةالله العظمی مرعشی نجفی، سید محمود مرعشی نجفی با همکاری میر محمود موسوی، ج33، ص442-446.

گفتنی است نسخه رجال نجاشی در این مجموعه، از روی نسخه‌ای به خط ابن طاووس، و آن هم از روی نسخه‌ای به خط ابن ادریس کتابت شده است.

منتشر شده در: «نویافته‌هایی از تاریخ و میراث (2)»، میراث شهاب، ش91، بهار 1397، ص53-54.