ابراهیم ادهم بلخی (درگذشته 161 یا 162ق) از مشاهیر زُهّاد و عُرفای سده دوم هجری است که احوال و اقوال وی به تفصیل در منابع تراجم و طبقات آمده است. درباره محل وفات و دفن ابراهیم ادهم میان مورخان و اصحاب تراجم اختلاف نظر شدیدی وجود دارد. عطار نیشابوری در این باره گوید: «نقل است كه چون عمرش به آخر رسيد ناپيدا شد، چنان‏كه به يقين خاک او پيدا نيست. بعضی گويند: در بغداد است و بعضی گويند در شام است. و بعضی گويند: آنجاست كه شهرستان لوط پيغمبر ـ عليه السلام ـ به زمين فرو رفته است، و او در آنجا گريخته است از خلق و هم آنجا وفات كرده است.» 1

تذکرة الاولیاء، ص 127.

اما بر اساس اقوال برخی مورخان، مبنی بر مشاركت ابراهیم ادهم در غزوه‌های دریایی علیه رومیان، او در «سوقين» ـ از قلعه‌های روم ـ و به قول دیگری، در جزيره‌ای در بلاد روم دفن شده است. 2

تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج 6، ص 349.

ابونعيم اصفهانی نیز از انتقال پیکر وی به شهر «صور» (در ساحل دریای مدیترانه در جنوب لبنان امروزی) خبر داده است و راوی این خبر تأكيد كرده كه قبر وی را در این شهر ديده است. 3

حلیة الاولیاء، ج 8، ص 9.

با این حال، امروزه مسجد و زیارتگاه بزرگ و پررونقی منسوب به ابراهیم ادهم، در شهر «جَبله» (در ساحل دریای مدیترانه در خاک سوریه) وجود دارد که مشهورترین و بزرگ‌ترین مزار منسوب به وی به شمار می‌آید و جهانگردان مسلمان از سده ششم هجری و پس از آن، همچون علی بن ابی‌بکر هروی و ابن بطوطه به آن اشاره کرده‌اند.
به باور نگارنده این سطور، مسجد و مزار ابراهیم ادهم در جبله، شاخص‌ترین و زیباترین بنای آیینیِ دوره اسلامی در مناطق ساحلی مجاور دریای مدیترانه در غرب کشور سوریه است. ساختمان کنونی این بنا از آثار دوره مملوکی است، اما در دوره عثمانی نیز تغییراتی در آن صورت گرفته است. کتیبه‌های متعدد موجود در بنا نیز شاهدی بر بازسازی‌ها و تغییراتِ مربوط به این دو دوره است.
اما هدف و مقصود اصلی ما از این نوشتار، اشاره به وجود سنگ‌نوشته‌ای حاوی نقش نام امام علی (علیه السلام) در داخل این مسجد و زیارتگاه است که بر دیوار ضلع شرقی فضای مرکزی مسجد نصب شده است. این سنگ‌نوشته به شکل دایره‌ای است که در میان آن نام علی (علیه السلام) چهار بار حول یک محور، به گونه‌ای که شکل یک صلیب شکسته را به وجود آورده، تکرار شده است.
در بالای نقش نام علی (علیه السلام)، نوشته‌ای درون دو قاب کوچک وجود دارد که ظاهراً یک بیت شعر است، اما نگارنده موفق به بازخوانی آن نشده است. در سمت راست این نقش نیز نوشته دیگری به صورت عمودی به چشم می‌خورد که حاوی نام حجّار است و نگارنده، متن آن را چنین تشخیص داده است: «عمل المعلّم سیف‌الدین بن المعلم الدین (؟)».
در سرزمین شام، افزون بر نقش فوق، تنها دو نقش تزئینی دیگرِ نام امام علی (علیه السلام) سراغ داریم که در دو شهر حلب و طرابلس، به دست آمده و مربوط به دوره انتشار تشیع در این دو شهر در دو سده پنجم و ششم هجری است.
اما وجود نقش نام علی (علیه السلام) از دوره‌ای متأخر و در زیارتگاهی متعلق به اهل سنت را باید در ارتباط با حضور گسترده فرقه نُصَیریه (علویان کنونی) در روستاهای واقع در کوهستان‌ها و مناطق ساحلی غرب سوریه، و در نتیجه اهتمام آنان به زیارتگاه ابراهیم ادهم ـ که پیروان این فرقه وی را از رجال و شخصیت‌های مقدس خود به شمار می‌آورند ـ توجیه و تفسیر نمود.